مقدمتا باید دانست كه اصطلاح آخرالزمان در كتاب‌های حدیث و تفسیر در دو معنی به كار رفته است.

نخست، همه آن قسمت از زمان كه بنابر عقیدة مسلمانان، دوران نبوت پیامبر اسلام است و از آغاز نبوت پیامبر تا وقوع قیامت را شامل می‌شود.

دوم، فقط آخرین بخش از دوران یاد شده كه در آن مهدی موعود ظهور می‌كند و تحولات عظیمی در عالم واقع می‌شود.

اتصاف حضرت محمد(ص) به پیامبر آخرالزمان در میان مسلمانان با این دو مطلب ارتباط دارد:

نخست اینكه پیامبر اسلام خاتم پیامبران است و شریعت وی به دلیل كامل بودن تا پایان این عالم اعتبار دارد و او پیامبر آخرین قسمت از زمان است كه به قیامت می‌پیوندد؛ دیگر اینكه در نخستین سده‌های اسلامی، حداقل تصور عده‌ای از مسلمانان چنین بود كه قیام قیامت نزدیك است و ظهور پیامبر اسلام در عصری واقع شده كه به قیامت متصل است.

در فرهنگ عامة مسلمانان مخصوصاً شیعه، اصطلاح آخرالزمان حكایت از عصری می‌كند كه مهدی موعود در آن ظهور می‌كند و تحولات ویژه‌ای در جهان رخ می‌دهد. در روایات مسلمانان برای این عصر مشخصات ویژه‌ای به نام "علائم آخرالزمان" نقل شده است.

از مجموع روایاتی كه در كتاب‌های حدیث، تفسیر و تاریخ دربارة عصر ظهور مهدی موعود نقل شده، دو مطلب دربارة مشخصات آخر الزمان ـ به معنی عصر مهدی موعود ـ به صورت تواتر معنوی به دست می‌آید:

نخست اینكه در این عصر، پیش از ظهور مهدی موعود، فساد اخلاق و بیداد و ستم همة جوامع بشری را فرا می‌گیرد و به صورت عام‌ترین پدیده در روابط انسان‌ها در می‌آید.

دیگر اینكه پس از ظهور مهدی، تحول عظیمی در جوامع واقع می‌شود: فساد و ستم از میان می‌رود و توحید و عدل و رشد كامل عقلی و عملی در سراسر زندگی انسان‌ها گسترش می‌یابد.

معروف‌ترین حدیث كه با عبارات گوناگون نقل شده، علامت اصلی دوران حكومت مهدی در آخرالزمان را، با گسترش عدل بر سراسر جهان یاد می‌كند: "خداوند جهان را كه از بیداد و تباهی آكنده شده است، به وسیله او از قسط و عدل پر می‌سازد".

برخی، مجموعة مشخصات و علائم آخرالزمان را كه مربوط به عصر مهدی موعود می‌شود و در احادیث پیشگویی شده است، چنین تفسیر كرده‌اند: پیروزی نهایی صلح و عدالت و آزادی، حكومت جهانی واحد، عمران تمام زمین، بلوغ بشریت به خردمندی كامل و آزادی از جبرهای طبیعی و اجتماعی، برقراری مساوات كامل میان انسان‌ها د ر امر ثروت، منتفی شدن كامل مفاسد اخلاقی، منتفی شدن جنگ، سازگاری انسان و طبیعت.(1)

بنابراین بر اساس معنای اول اكنون آخرالزمان است و براساس معنای دوم،زمان ما، آخرالزمان به حساب نمی آید.

پی‌نوشت‌ها:

1. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، كاظم موسوی بجنوردی، ج 1، ص 135 ـ 134.واژه  آخرالزمان.

 نمونه هائي از روایات اهل سنت پیرامون وجود مقدس امام زمان كه در كتب مشهور و مورد اعتماد آن ها آمده چنین است:

1- پیامبر فرمود: "اگر از عمر دنیا تنها یك روز مانده باشد ، حتماً خداوند آن روز را طولانی كند تا آن كه مردی از خاندان مرا در آن برانگیزد كه هم‌نام من است". (1)

2- نيز فرمود: "مردی از خاندان من قیام می‌كند كه در نام و سیرت شبیه من است. جهان را پر از عدل و داد خواهد كرد همان گونه كه از ظلم و ستم لبریز گشته است". (2)

3- ابن خلكان در وفیات الاعیان می نویسد: «ابوالقاسم محمد فرزند حسن عسكری فرزند علی هادی فرزند محمدجواد .... دوازدهمین امام از ائمه ی دوازده گانه شیعه است كه به «حجت» معروف است... ولادت او روز جمعه نیمه شعبان سال 255 هـ . ق است». (3)

4- ذهبی نیز در سه كتاب از كتاب هایش به ولادت امام مهدی (عج ) اشاره كرده و در كتاب العبر و در حوادث سال 256 هـ . ق می نویسد: «در این سال محمد بن حسن بن علی الهادی فرزند محمد جواد فرزند علی الرضا فرزند موسی الكاظم فرزند جعفر الصادق علوی حسینی به دنیا آمد. كنیه اش ابوالقاسم است و رافضیان او را الخلف الحجة مهدی (عج) منتظر و صاحب الزمان می نامند. او آخرین امام از ائمه دوازده گانه است». (4)

برخی از كتاب های اهل سنت نیز - كه مستقلا درباره امام زمان (ع) سامان یافته اند - عبارتند :

1. اخبار المهدی، حماد بن یعقوب

2. البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان ، متقی هندی

3. البیان فی اخبار صاحب الز مان، محمد بن یوسف نوفلی گنجی شافعی

4. المهدی، شمس الدین ابن قیم

5. عقد الدر، یوسف بن یحی مقدسی سلمی

6. مناقب المهدی ، حافظ ابو نعیم اصفهانی

7. علامات المهدی ، جلال الدین سیوطی

8. نعت المهدی ،حافظ ابو نعیم اصفهانی 

• پی نوشت ها:

1. أبو داود سليمان بن الأشعث ، سنن ابي داود، بيروت ،‌المكتبة العصرية، بي تا ، ج 2، ص 106، ح 2282.

2. أبو القاسم الطبراني ، معجم كبیر، قاهره ، مكتبة ابن تيمية ، 1415 هـ.ق ، ج 10، ص 83، ح 10229.

3. ابن خلكان، وفیات الاعیان، بيروت ، دار صادر ، بي تا، ج4، ص562.

4. شمس الدين أبو عبد الله الذهبي ، العبر فی خبر من غبر، بيروت ،‌دارالكتب العلميه ، بي تا ، ج3 ، ص31.