شبکه‌های اجتماعی هم فرصت هم تهدید، جمعیت شهروندان دنیای مجازی افزایش تصاعدی دارد و شبکه‌های اجتماعی محملی برای شکل گیری نوع جدید از ارتباطات در دنیای امروز شده است، کارکردهای این شبکه‌ها اکنون به موضوعی مهم و بحث برانگیز تبدیل شده است عده‌ای بر روی مزایای شبکه‌های اجتماعی کلیک می‌کنند و برخی نکات منفی و مشکل ساز این شبکه‌ها را برجسته سازی می‌کنند اما چیزی که آشکار است ضرورت تدوین پیوست فرهنگی استفاده از این شبکه‌ها و تعیین چارچوب قانونی برای استفاده ایمن و سالم از آن است، در این گزارش مزایا و معایب شبکه‌های اجتماعی را بررسی می‌کنیم.

شبکه‌های اجتماعی شبکه‌هایی با کارکردهای مختلف هستند که اکنون به موضوعی مهم و بحث برانگیز در فضای مجازی تبدیل شده است، این پدیده رو به گسترش البته در نوع خودش نکات مثبت و منفی فراوانی دارد، اما سوال این است که با این شبکه‌ها چگونه باید برخورد کرد در این بحث دو استاد دانشگاه یکی از اروپا و دیگری هم از شرق آسیا شرکت دارند که در نکات مثبت و منفی این بحث شرکت می‌کنند.

پرفسور ازهارتمام (استاد دانشگاه یو پی ام مالزی): رسانه‌های اجتماعی فرصتی ارزشمند را برای توسعه انسانی و توسعه ملی فراهم می‌کنند از جمله اینکه این رسانه‌ها باعث می‌شوند تا مردم عقاید و باورهای خود را بیان کنند و دیگران هم صدای آنها را بشنوند.


پرفسور بونگارت (استاد دانشگاه برلین): رسانه‌های مدرن به گونه‌ای هستند که انسان اطلاعات خیلی زیادی را با سرعت بالا از آنها دریافت می‌کند امری که پیش از این یا اصلا ممکن نبود یا اگر امکان‌پذیر بود زحمت فراوانی داشت.

در مجموع می‌توان گفت گسترش تعاملات اجتماعی و فرهنگی، ایجاد شبکه‌های تخصصی و یا عمومی برای تبادل تجربیات افکار و عقاید کاهش هزینه‌های ارتباطات و سرعت بخشیدن به ارتباطات از مهم‌ترین مزایای شبکه‌های اجتماعی است.

اما نکات منفی و مشکل ساز این شبکه‌ها چیست؟
پرفسور ازهارتمام (استاد دانشگاه یو پی ام مالزی): تمام مزایای شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی می‌توانند در صورت استفاده نابجا آثار زیان‌باری هم در پی داشته باشند از جمله اینکه این رسانه‌ها در صورت عدم رعایت چارچوب‌ها می‌توانند وحدت و هم‌گرایی ملی و حتی امنیت ملی را به خطر بیندازند.


پرفسور بونگارت (استاد دانشگاه برلین): از وقتی ادوارد اسنودن ثابت کرد که همه از طریق اینترنت کنترل می‌شوند و باید مراقب بود هر آنچه درباره خودتان منتشر می‌کنید دیگر در کنترل شما نیست.


شاید بشود گفت:
- اتلاف وقت و کاهش بازدهی به خصوص در میان نوجوانان و جوانان
- افشا اطلاعات شخصی و نقض حریم خصوصی
- جرایم سایبری به خصوص اقدامات غیراخلاقی، ضد امنیتی و ضد مذهبی
- ایجاد گسست تدریجی در روابط خانوادگی و هویت زدایی از مفهوم خانواده
- تلاش برای جهت دهی فکری اعضای شبکه‌ها
- و ایجاد زمینه برای جمع آوری اطلاعات از کشورهای مختلف با مقاصد خاص از مهم‌ترین نکات منفی اینگونه شبکه‌هاست.

با شبکه‌های خاص اجتماعی چگونه برخورد کنیم؟
پرفسور ازهارتمام (استاد دانشگاه یو پی ام مالزی): نکته‌ای که در اینجا مهم است، این است که مردم باید سواد رسانه‌ای خود را افزایش دهند و این قابلیت را در خود بالا ببرند و این سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی به گونه‌ای بهره برداری کنند که به کشور و سایر شهروندان زیان وارد نشود.


پرفسور بونگارت (استاد دانشگاه برلین): باید برای فرزندان، دانشجویان و همه اعضای جامعه این نکته به خوبی تبیین شود که دقت کنید آیا آنچه در این شبکه‌ها آورده شده است صحت دارد یا خیر؟! مفید است یا نه؟! و اساساً در چه جهتی منتشر شده است.


در این بحث یک سوال مهم دیگر هم وجود دارد، علاوه بر نکاتی که کاربران این شبکه‌ها باید دقت کنند، دولت چه وظیفه‌ای در این زمینه بر عهده دارد، در واقع سوال این است که پیوست فرهنگی اینگونه شبکه‌ها چه باید باشد.

دکتر زارعیان (استاد دانشگاه): شبکه‌های اجتماعی ملی راه اندازی بکنند، دسترسی این شبکه‌ها را ساده بکنند، آموزش را ساده بکنند و دسترسی را ارزان و یا حتی رایگان بکنند.


دکتر محمود واعظی (وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات): ما باید فرهنگ سازی بکنیم، ما باید در داخل دولت تلاش کنیم که دسترسی به سایت‌های غیر اخلاقی، سایت‌هایی که مغایر با عفت عمومی هست، سایت‌هایی که خلاف اعتقادات ما خلاف امنیت ما تبلیغ می‌کنند، این‌ها را محدود بکنیم که دسترسی به این‌هایی که کانون خانواده‌ها را به خطر می‌اندازد این‌ها را برای همگان آزاد نباشد.

به هر حال شبکه‌های اجتماعی که در ابتدا امکانی برای برقراری ارتباطی ساده میان گروهی از کاربران بود امروز علاوه بر کارکردهای مثبت ارتباطی به ابزاری پیچیده برای تامین مقاصد سیاسی و امنیتی برخی کشورهای خاص تبدیل شده است. این واقعیت مشخص می‌کند که دولت علاوه بر وظیفه فراهم کردن امکان استفاده سالم و مدیریت شده از شبکه‌های اجتماعی باید با نوعی نظارت دقیق و هوشمند امکان سوء استفاده کشورهای بیگانه از اطلاعات جاری در این شبکه‌ها را کنترل کنند.