یکی از دانشمندان و فرزانگان آسمان علمی و عملی ایران اسلامی محمد بن احمد بیرونی ملقب به ابوریحان بیرونی است. وی در حوالی خوارزم در سال ۳۶۲ ه.ق به دنیا آمد و در همان شهر به کسب علوم …

یکی از دانشمندان و فرزانگان آسمان علمی و عملی ایران اسلامی محمد بن احمد بیرونی ملقب به ابوریحان بیرونی است. وی در حوالی خوارزم در سال ۳۶۲ ه.ق به دنیا آمد و در همان شهر به کسب علوم روزگار خود پرداخت و در اندک مدتی به جهت استعداد ذاتی و تلاش مستمر و بهره‌گیری از اساتید فن مانند ابونصر منصور عراقی در ریاضیات و دیگر سرآمدان به کمال رسید و در حمله سلطان محمود غزنوی به خوارزم در خدمت محمود قرار گرفت و به غزنه که مجمعی برای فضلا و دانشمندان شده بود رفت و در فتح هند توسط سلطان محمود سفاک با فلسفه و ادیان هندی آشنا شد! گویند وی در پنجاه سالگی همانند تلامذه ای خرد نزد گروه‌ها یا روحانیون هند به تلمذ پرداخت و به زبان هندی «سانسکریت» آشنایی تام یافت و کتاب ارزشمند پژوهشی مستند در هند شناسی به نام ماللهند و همچنین کتاب پاتنجلی بنیانگذار مکتب یوگ را نوشت.

هانری کربن در این مورد می‌نویسد :

این کتاب دست اول مأخذ هر آن چیزی است که بعدها درباره ادیان و فلسفه هندی نوشته شده است۱.

بیرونی همچنین در تاریخ ادیان و گاهشماری و کرنولوژی مشرق زمینیان علی الخصوص مذاهب ایران باستان اعم از مانوی و زردشتی و حتی مسیحیت و یهود شناخت و تخصص وافی داشته و منابع معتبر دست اولی را در این خصوص ارائه داده و کتاب ارزشمند آثار الباقیه نشانه تسلط تام به آن علوم و شعب وابسطه بدان می باشد؛ همچنین وی در ریاضیات سرآمد اقران بوده و کتاب پر ارج مسعودی در ریاضیات و علم هیئت و التفهیم در نجوم و ستاره‌شناسی و رصد را به رشته تحریر در آورده است ؛ بیرونی حتی در روانشناسی دارای تألیف بوده و کتابی به نام صیدله در آن باب تألیف نموده است و در علم مساحی و جغرافیا نیز درحد کمال بوده است.

بیرونی با ابن سینا دانشمند شهیر هم روزگار نیز دارای مکاتباتی در زمینه طبیعیات بوده است و با وی به تبادل آرا و افکار پرداخته است ؛ همچنین رسالات فلسفی و جریان فکری تاریخی متأثر از آثار هنود نیز در اندیشه این دانشمند مسلمان بروز نموده است ، وی به آثار ارسطو و رازی آشنایی داشته همچنین کتابی در کانی شناسی نوشته که خواجه نصیر الدین طوسی آن را از عربی به فارسی ترجمه و به نام تنسوخ نامه ایلخانی چاپ شده است.

هانری کربن باز می‌نویسد:

نزد بیرونی نوعی فلسفه تاریخ وجود دارد که ورای برخی از آثار او ظاهر می شود. او با درک سرشت برخی سنگواره‌ها و طبیعت رسوبی برخی از زمین‌ها سنگی را که مورد مشاهده قرار داده بود برآن بود که در دوره‌های پیشین طوفان‌های عظیمی به وقوع پیوسته و در زمین های سخت دریاها و دریاچه ها ایجاد کرده است، او با انتقال این مشاهده به قلمرو تاریخ انسانی به دریافت هایی از دوره هایی دست یافت که با یوگاها همانندی دارد. بیرونی بر آن بود که بشریت در هر دوره ای به فساد و مادیتی فزاینده کشانده می شود تا زمانی که فاجعه ای عظیم تمدن را نابود سازد(۲).

در کل این دانشمند مسلمان با تدوین چندین کتاب در علوم مختلف و تبحر و استادی تام در آن ، قالب استعداد این خاک پاک را مبین می نماید.

از این رادمرد عرصه علم و دانش قریب به یکصد و سه رساله و کتاب توسط محققان شناسایی شده است. امید که آثار منتشر نشده ابوریحان بیرونی به حلیه چاپ درآمده و در اختیار ارباب دانش قرار گیرد و زندگی این عالم فرزانه سرمشق هم روزگاران و هم آیندگان در خاک پاک ایران باشد.

این دانشمند شهیر و پرچمدار علم و دانش در سال ۴۲۱ هجری قمری رخ در نقاب خاک کشید ، گویند در لحظات آخرین حیات نیز به سؤال و جواب در مورد علوم می‌پرداخته است.