گاستریت یا التهاب معده توصیف کننده شرایطی مختلف، اما با یک وجه مشترک می باشد: التهاب پوشش داخلی معده، التهاب گاستریت در بیشتر مواقع، در نتیجه عفونت باکتریایی زخم های معده ایجاد می شود. ضربه و آسیب، استفاده مداوم از یک مسکن خاص و نوشیدن بیش از حد الکل می تواند به ایجاد گاستریت کمک نماید.    

گاستریت ممکن است به طور ناگهانی (گاستریت حاد)، یا به آرامی در طول زمان (گاستریت مزمن) رخ دهد. در برخی موارد، گاستریت می تواند منجر به ایجاد زخم  و افزایش خطر ابتلا به سرطان معده شود. اگرچه ، گاستریت برای بیشتر افراد خیلی جدی نمی باشد و به سرعت با درمان بهبود می یابد.
 
نشانه ها

علائم و نشانه های گاستریت عبارتند از:

-    سوزش سر دل یا درد (سوء هاضمه) در قسمت فوقانی شکم که ممکن است با غذا خوردن بهتر یا بدتر شود
-    تهوع
-    استفراغ
-    احساس سیری و پری در قسمت فوقانی شکم بعد از غذا خوردن
گاستری همیشه علائم و نشانه ندارد.
 
علت

گاستریت التهاب دیواره معده است. ضعف در مخاط پوششی که از دیواره معده تان محافظت می کند، به آنزیم های گوارشی اجازه می دهد تا پوشش معده تان را تخریب کرده و آن را ملتهب سازند. بعضی از بیماری ها نیز می تواند خطر ابتلا به گاستریت را افزایش دهند.

عوامل خطر

عواملی که خطر ابتلا به گاستریت را افزایش می دهند عبارتند از:

-    عفونت های باکتریایی. اگرچه عفونت ایجاد شده توسط هلیکوباکتر پیلوری یکی از شایع ترین عفونت ها در سراسر جهان می باشد، تنها برخی از افراد مبتلا به آن دچار گاستریت یا اختلالی مشابه می شوند. پزشکان معتقدند آسیب پذیری به باکتری می تواند ارثی بوده یا با انتخاب شیوه زندگی، مثل میزان مصرف سیگار و استرس ایجاد شود.

-    استفاده مداوم از مسکن ها. مسکن های متدوال – مثل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن- می تواند منجر به هر دو نوع گاستریت اعم از حاد و مزمن گردد. استفاده منظم از این مسکن ها  و یا مصرف بیش از حد آن ها می تواند باعث کم شدن یک ماده ی کلیدی شود که از معده ی شما محافظت می کند. در صورت به ندرت استفاده کردن از مسکن ها، مشکلات معده پیشرفت نخواهد کرد. استامینوفن باعث گاستریت نیز نمی شود.

-    سن بالا. افراد مسن بیشتر مستعد به گاستریت هستند زیرا پوشش محافظ معده با افزایش سن نازک تر می شود، همچنین احتمال عفونت توسط  هلیکوباکتر پیلوری و سایر اختلالات خود ایمنی در سالمندان نسبت به جوانان بیشتر است.

-    استفاده بیش از حد الکل. الکل می تواند به پوشش معده آسیب رسانده و آن را نسبت به آنزیم های گوارشی تحریک پذیر نماید. مصرف زیاد الکل می تواند باعث گاستریت حاد گردد.

-    استرس. استرس شدید ناشی از جراحی، آسیب، سوختگی یا عفونت های شدید می تواند منجر به گاستریت حاد شود.

-    حمله سیستم ایمنی بدن تان به سلول های معده. این نوع از گاستریت که به التهاب خود ایمنی معده مشهور است، هنگامی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن شما به سلول های پوششی معده حمله می کند. منشا این رویداد سیستم ایمنی بدن شما می باشد که می تواند سد محافظ معده را از بین ببرد. گاستریت خود ایمنی بیشتر در افرادی شایع است که به سایر بیماری های خود ایمنی مثل هاشیموتو و دیابت نوع 1، نیز مبتلا هستند. گاستریت خود ایمنی می تواند با کمبود ویتامین B-12  نیز همراه باشد.

-    بیماری های دیگر. گاستریت ممکن است با سایر بیماری ها از جمله ایدز، بیماری کرون و عفونت انگلی مرتبط باشد.
 
عوارض

-    عدم درمان گاستریت می تواند منجر به زخم و خونریزی معده شود. به ندرت، برخی از انواع گاستریت مزمن به سرطان معده تبدیل می شود، مگر در شرایطی که قسمت گسترده ای از پوشش معده تحلیل رفته و سلول های آن تغییر کرده باشند.

-    اگر با وجود درمان، علائم و نشانه های گاستریت بهبود نمی یابند حتماً پزشک خود را مطلع کنید.
 
آمادگی برای ویزیت پزشک

با مراجعه به پزشک عمومی، اگر وی احتمال وجود گاستریت بدهد شما را به یک متخصص گوارش ارجاع خواهد داد.

چه کارهایی می توانید انجام دهید:

-    از شرایط قبل از جلسه ی معاینه مطلع شوید، مانند اعمال هرگونه تغییر یا محدودیتی در رژیم غذایی

-    تمام علائم و نشانه هایتان را یادداشت نمایید، حتی آنهایی که به نظر غیر مرتبط می آیند.

-    اطلاعات شخصی مهمم تان را نیز یادداشت کنید، اعم از استرس ها یا تغییرات اخیر زندگی تان

-    یک لیست از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل های دریافتی تان تهیه نمایید.

-    از یکی از دوستان تان درخواست کنید تا شما را همراهی کند تا تمام مطالب و گفته های دکتر را به خاطر بسپارد.

-    سوالاتی که می خواهید از پزشک تان بپرسید را یادداشت نمایید.

تهیه لیستی از سوالات به شما این امکان را می دهد تا از وقت خود بهترین بهره را ببرید. برخی از پرسش های رایج در مورد گاستریت عبارتند از:

-    علت احتمالی بیماری من چیست؟
-    آیا با مصرف دارو با گاستریت مبتلا شدم؟
-    چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
-    آیا شرایط من موقت یا مزمن است؟
-    بهترین اقدام چیست؟
-    من بیماری های دیگری نیز دارم، چگونه می توانم آن ها را با هم به بهترین نحو مدیریت کنم؟
-    آیا محدودیت های خاصی را باید دنبال کنم؟
-    آیا نیاز است که به یک متخصص مراجعه کنم؟
-    آیا جایگزینی برای داروهای تجویزی تان وجود دارد؟

از پرسیدن هیچ سوالی دریغ نکنید.

چه انتظاراتی می توانید از پزشک خود داشته باشید؟

پزشک تان احتمالاً سوالاتی از این قبیل از شما خواهد پرسید:

-    نشانه های شما چه هستند؟
-    شدت علائم تان تا چه حدی است؟ آیا درد معده تان کمی آزار دهنده است یا کاملاً احساس سوزش می کنید؟
-    آیا نشانه هایتان دائم یا دوره ای هستند؟
-    آیا چیزی، مانند خوردن غذا، علائم تان را بدتر می کنند؟
-    آیا چیزی، مانند خوردن مواد غذایی خاص یا استفاده از آنتی اسیدها، باعث بهبود علائم تان می شود؟
-    آیا تهوع و استفراغ دارید؟
-    آیا اخیراً وزن کم کرده اید؟
-    معمولاً  چه میزانی از مسکن ها، مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده می کنید؟
-    هر چند یک بار الکل می نوشید و به چه مقدار؟
-    چگونه استرس خود را ارزیابی می کنید؟
-    آیا در مدفوع تان خون وجود دارد و یا سیاه رنگ است؟
-    آیا تا به حال زخم گوارشی داشته اید؟

چه کارهایی می توانید انجام دهید:

قبل از معاینه از نوشیدن الکل و خوردن مواد غذایی محرک معده مثل غذاهای تند یا اسیدی، سرخ شده و یا چرب خودداری نمایید. اما قبل از قطع داروهای مصرفی تان حتماً با پزشک تان مشورت کنید.
 
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

تقریباً همه افراد سوء هاضمه و سوزش معده را تجربه کرده اند. اغلب موارد سوء هاضمه کوتاه مدت هستند و به مراقبت های پزشکی نیاز ندارند. اگر علائم و نشانه های گاستریت را به مدت یک هفته یا بیشتر داشتید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. اگر ناراحتی معده ی شما پس از مصرف دارو،  بویژه آسپرین یا دیگر مسکن ها رخ داده است، حتماً پزشک خود را از این مسئله مطلع نمایید.

درصورت خون استفراغ کردن، مشاهده خون در مدفوع یا سیاه رنگ شدن آن، سریعاً جهت بررسی علت به دکتر معالج خود مراجعه کنید.
 
آزمایش های تشخیصی

با وجود بررسی سابقه پزشکی و معاینه بالینی، ممکن است برای تشخیص قطعی گاستریت آزمایشات دقیقی نیاز باشد. این تست ها شامل موارد زیر می شوند:

-    آزمایش برای هلیکوباکتر پیلوری. این تست برای تعیین وجود یا عدم وجود این باکتری تجویز می شود. نوع آزمایش بستگی به شرایط شما دارد. هلیکوباکتر ممکن است در آزمایش خون، مدفوع و یا تست تنفسی مشخص شود. برای تست تنفس، شما یک لیوان مایع بی رنگ و بدون مزه حاوی کربن رادیواکتیو میل می کنید. هلیکوباکتر باعث تجزیه مایع مذکور در معده شما می شود. سپس درون یک کیسه می دمید. درصورت وجود هلیکوباکتر، بازدم شما حاوی کربن رادیواکتیو خواهد بود.

-    استفاده از یک اسکوپ برای بررسی دستگاه گوارش فوقانی (آندوسکوپی). در طول انجام آندوسکوپی، پزشک یک لوله منعطف مجهز به لنز (آندوسکوپ) را از طریق حلق و مری تان، وارد معده و روده کوچک می نماید. استفاده از آندوسکوپ، امکان بررسی التهاب را فراهم می کند. اگر یک منطقه مشکوک پیدا شد، پزشک تان  نمونه ی بافتی کوچکی (بیوپسی) از آن ناحیه جهت بررسی  برمیدارد. بیوپسی نیز می تواند وجود هلیکوباکتر را تشخیص دهد.

-    تصویربرداری با اشعه X از دستگاه گوارش فوقانی تان. این تست تصاویری از مری، معده و روده کوچک به منظور بررسی ناهنجاری، فراهم می نماید. برای بهتر دیدن زخم، ممکن است از شما درخواست شود تا یک مایع سفید رنگ حاوی باریوم که دستگاه گوارش شما را پوشش خواهد داد، بنوشید.
 
درمان دارویی

درمان گاستریت به علت آن بستگی دارد. گاستریت حاد ناشی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و یا الکل ممکن است با قطع استفاده از آنها بهبود یابد. گاستریت مزمن ناشی از عفونت هلیکوباکتر با آنتی بیوتیک درمان می شود.

در اغلب موارد، داروهایی تجویز می شود تا با کاهش اسید معده، علائم و نشانه های گاستریت را تسکین دهند.

داروهای مورد استفاده در درمان گاستریت عبارتند از:

-    آنتی بیوتیک برای از بین بردن هلیکوباکتر. بدین منظور ممکن است چندین آنتی بیوتیک اعم از کلاریترومایسین، آموکسی سیلین یا مترونیدازول تجویز شود. به خاطر داشته باشید که استفاده داروها برای یک دوره ی کامل 10 تا 14 روزه، الزامی است.

-    داروهای مهار کننده تولید اسید معده. مهار کننده های پمپ هیدروژن با متوقف کردن بخشی از سلول که مسئول تولید اسید می باشد، باعث کاهش اسید معده می شوند. این داروها شامل امپرازول، لانزوپرازول، اسموپرازول و پنتوپرازول می باشد. استفاده طولانی مدت از از مهار کننده های پمپ هیدروژن، به ویژه در دوزهای بالا، ممکن است خطر شکستگی لگن، مچ و ستون فقرات را افزایش دهد.در مورد مصرف مکمل کلسیم با پزشک خود مشورت کنید.

-    داروهای کاهنده تولید اسید. مهار کننده های اسید منجر به کاهش مقدار اسید رها شده به دستگاه گوارش می گردد، که درد معده را تسکین می دهند و سبب بهبودی می گردند. از این قبیل می توان رانیتیدین، فاموتیدین، سایمیتیدین و نیزاتیدین را نام برد.

-    آنتی اسیدهای خنثی کننده اسید معده. این داروها با خنثی کردن اسید معده موجب تسکین سریع درد می شوند. یبوست و  اسهال از عوارض جانبی آن  می باشد.
 
تغییر شیوه زندگی

با رعایت نکات زیر احتمال دارد علائم شما بهبود یابند:

-    خوردن غذای کم در وعده های زیاد. اگر سوء هاضمه دارید سعی کنید به جای سه وعده ی بزرگ، چندین وعده غذایی کوچک داشته باشید.

-    از خوردن مواد غذایی محرک معده مثل غذاهای تند، اسیدی، سرخ شده یا چرب  پرهیز کنید.

-    اجتناب از نوشیدن الکل، زیرا الکل می تواند پوشش مخاطی را تحریک کند.

-    در صورت استفاده منظم از مسکن، در مورد جایگزینی برای آن که کمتر معده را تحریک کند، از پزشک خود مشورت بگیرید.

-    مدیریت استرس. استرس ممکن است نشانه های گاستریت را بدتر کند. پس بهتر است راه مقابله با آن را یاد بگیرید. درصورت لزوم می توانید از آرام بخش و ورزش هایی مانند یوگا نیز کمک بگیرید.
 
پیشگیری

پیشگیری از عفونت هلیکوباکتر پیلوری

-    دقیقاً نحوه گسترش آن مشخص نیست. اما شواهدی وجود دارد که می توان از فردی به فرد دیگر یا از طریق غذا و آب آلوده منتقل شود. با شستن مرتب دست ها با آب و صابون و خوردن غذاهای کاملاً پخته می توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد.